DEFENDE O MONTE PITUCO (Pornedo)

Poñemos rumbo á illa de Tambo, unha vez máis…

Un día de outono tan soleado antóllase prometedor… Mais, no breve traxecto en barco xa nos chaman a atención os puñados de escuma que se extenden lonxitudinalmente pola auga.

O primeiro punto de encontro para os visitantes é no antigo merendeiro que hai a carón da praia Area da Illa. Comprobamos con resignación que uns vándalos destrozaron os bancos nunha visita anterior. Por desgraza, o acceso á illa está exposto a certo descontrol e non hai medios para evitar determinadas agresións.

Claudio Quintillán dános a benvida en nome da Irmandade da Illa de Tambo e facilita que nos orientemos amosando un plano do territorio insular.

As explicacións continúan da man de Antonio Costa sobre o pasado recente de Tambo, suxeito á administración do Ministerio de Defensa. Moitas das construccións que seguen en pé na illa -todas en ruínas- foron para uso militar; algunhas, principalmente casetas de cemento a carón da praia de Area da Illa, deberían ser desmanteladas porque representan evidentes casos de feísmo.

Faise unha nova parada na zona coñecida como A Comboa: existen restos duns muros de pedra no areal que circundan a parte comprendida entre a praia Area da Illa e a Punta Corveira. A función da comboa era abastecer a despensa do mosteiro de San Xoán de Poio, como explicou Antonio Costa, mentres Tambo permanecía baixo dominio eclesiástico. Na baixamar, o peixe quedaba atrapado no interior do recinto ao pecharse unhas comportas que lle impedía a saída.

…E de novo, a presenza dunha escuma sospeitosa na area da praia. Posiblemente a súa orixe estea nas deficiencias técnicas da depuradora dos Praceres. Entre esta incidencia contaminante, a proximidade do emisario submarino e a proximidade do complexo Ence-Elnosa, acumúlanse os lastres que obstaculizan a catalogación de Tambo no contexto natural que lle correspondería, ao abeiro do Parque Nacional das Illas Atlánticas.

A posta en valor da illa de Tambo vencellada aos sectores turístico, cultural e deportivo está no trasfondo das propostas que se veñen barallando dun tempo a esta parte para abordar o seu futuro a medio e a longo prazo. Dotar este enclave insular dunha figura de protección, no marco da Lei de Espazos Naturais, é un dos obxectivos posibles, con vistas a un seguinte paso que pasaría por incluír este lugar no Parque Nacional das Illas Atlánticas.

Distintos colectivos téñense amosado partidarios de desenvolver un plan de mellora da flora, minimizando o impacto das especies invasoras e favorecendo a biodiversidade con plantas autóctonas. Esa proposta completaríase co deseño de roteiros e un estudo das edificacións existentes na illa para dotar de novos usos as instalacións susceptibles de rehabilitarse, e eliminar aqueloutras que carezan de interese arquitectónico ou que non teña sentido mantelas no contexto natural e paisaxístico da illa.

Destas cuestións trataron as xornadas organizadas pola Irmandade Illa de Tambo, que -en dúas quendas de mañá e tarde- reuniu a unhas 300 persoas este pasado 1 de outubro.

Claudio Quintillán e Antonio Costa explicaron que este colectivo creouse para destacar e valorizar os aspectos naturais, culturais e paisaxísticos da illa de Tambo no conxunto da ría de Pontevedra. Os seus promotores artellaron un proxecto multifuncional que abranguería toda a bisbarra, apostando por iniciativas sostibles. Así se lle transmitiu aos representantes dos concellos de Pontevedra, Marín e Poio cos que os responsables da Irmandade se entrevistaron nas últimas semanas.

Mobilizar a veciñanza dándolle a coñecer a illa de Tambo e os seus tesouros é fundamental para xerar a sensibilización necesaria e abrir un debate socio-político sobre o futuro deste enclave. 

Entre tanto, a andaina continúa ata a estrutura da ermida de San Frutuoso na que se chegaría a venerar a figura de San Miguel e, posteriormente, no lazareto. Un terceiro representante da Irmandade, Xesús R. Castro, amenizaba a visita ao son da gaita…

A historia da ría de Pontevedra está ligada á illa de Tambo: son numerosos os documentos que referencian as vicisitudes polas que pasou este territorio. Nos planos son abundantes tamén os elementos patrimoniais visibles, a falta dunha intervención arqueolóxica que permita concretar cales son os seus vestixios. Fauna e flora, paisaxe e arquitectura completan o abano de liñas de coñecemento e de investigación que se poderían abrir para desentrañar os secretos que aínda agocha Tambo.

A carón da única fonte de auga que queda na illa, onde chegou a haber outro peirao, atópase un outeiro con curiosas formacións pétreas -pías, penas furadas- labradas pola erosión. Outos penedos, en cambio, amosan claras marcas de que nesta punta de Tambo houbo traballo extractivo de canteiría.

A Irmandade de Tambo criticou que o Ministerio de Defensa, que aínda mantén a titularidade da illa, negoulle autorización para realizar tarefas de limpeza este pasado verán. Tampouco a propia dirección da Armada tomou a decisión de actuar para reducir o volume de vexetación. De feito, van dous anos dende o paso da última brigada de desbroce e os eucaliptos volveron agromar no terreo de onde foran retirados…

Dende a prehistoria á época romana, pasando pola fundación no ano 528 da ermida atribuída a San Frutuoso, seguindo o curso dos séculos con episodios como os saqueos do pirata Francis Drake, a visita do Padre Martín Sarmiento no século XVIII, a construcción do lazareto, a titulatridade que Eugenio Montero Ríos exerceu da illa e o seu paso ás mans do exército en 1945, ata que en 2002 foi desafectada para usos militares polo Ministerio de Defensa… son moitas as páxinas que ocupa o relato histórico de Tambo.

Xa preto do final da ruta atópanse a punta de Tenlo Grande e Tenlo Chico, co faro de Tenlo e a praia. Neste punto atopamos signos evidentes da presenza de visón americano, unha especie invasora e depredadora da fauna local.

Por sorte, a visita vai rematando con sabor doce ao sermos testemuñas da presenza de golfiños arredor da illa. Precisamente, aproveitando a baixamar, na propia praia visitamos unha cova natural da que sorprende a altura e verticalidade das súas paredes, as raíces das árbores que medran na superficie e os numerosos liques que poboan esta gruta.

Ninguna estancia en Tambo pode rematar sen achegarse ata o faro de Tenlo. Dende este punto xeográfico tan singular divisamos o saco da ría cara á desembocadura do Lérez e, en sentido contrario, a abertura da ría cara a Ons e o Atlántico.

Este é un punto de contemplación ineludible da fachada litoral da vila de Marín, coroada polo Monte Pituco e, nunha posición superior, o Alto da Encavada.

Dende DEFENDE O MONTE PITUCO sostemos que a posta en valor de Tambo -en tanto, como sosteñen os impulsores da Irmandade, afecta a toda a contorna- debería ir ligada ao coidado da paisaxe en todo o que directamente abarca a vista arredor da illa: de pouco vale atraer o interese de turistas se as súas expectativas de excelencia paisaxística quedan frustradas con auténticos atentados medioambientais como o que suporía a construcción dun polígono industrial no Pituco. Dende o miradoiro do ‘balcón da ría’ Tambo ocupa unha posición central; tan central como a que ocupa o Pituco dende o faro de Tambo.

“A historia destes últimos 14 anos é a da indefinición. A de que ninguén quere saber dela, a do abandono, a de mirar para outro lado todas as administracións”, lamenta a Irmandade de Tambo sobre o situación actual da illa.