DEFENDE O MONTE PITUCO (Pornedo)

A Plataforma Montes do Morrazo organizou un roteiro para dar a coñecer a importancia natural, paisaxística e cultural do Monte da Paralaia e da súa contorna natural; un monte compartido entre os concellos de Moaña e de Bueu, integrado dentro de espazo natural do Carballal de Coiro en solo rústico de especial protección de espazos naturais, segundo as Normas Complementarias e Subsidiarias de Planeamento Urbanístico da provincia de Pontevedra.

[Na parroquia de San Martiño radica a orixe da vila de Moaña. A igrexa románica, que data do século XII, está catalogada como Monumento de interese histórico-artístico]

[O campanario de planta cadrada foi unha ampliación de estilo barroco]

[Un dos elementos máis destacados é a portada. No tímpano central destaca a figura de San Martiño, rodeado doutros santos, e unha inscrición na pedra: “Sancti Emiliani, Sanctus Martinus Episcopus, Sancti Bricii episcopi, Aras fecit”]

Partindo do Igrexario de San Martiño (Moaña), o percorrido transcorreu por vias rurais, pistas forestais, corredoiras e camiños por Outeiro do Cruceiro, A Xalde, Paralaia, Outeiro da Paralaia, Chans de Ermelo, Alto do Xestoso, Toxal de Fonte das Eguas, Mataxente e Xestoso.

[Fonte da Pedra]

Os puntos de maior interese desta ruta son as carballeiras e soutelos de castiñeiros da Paralaia -de interese natural e forestal-, a Cova da Paralaia -de interese xeolóxico, natural e cultural-, o Outeiro da Paralaia -unha penedía granítica con amplas panorámicas dos vales do Rego do Inferno, do Rego da Fraga e do Espazo Natural dos Montes do Morrazo-, Chans de Ermelo -con bidueiral e monte baixo de matogueira de interese natural e agroforestal-, o Alto do Xestoso -unha penedía granítica a 445 metros sobre o nivel do mar que fai de límite entre as parroquias de San Martiño (Moaña) e Santiago de Ermelo (Bueu) e que supón a cota máis alta do espazo natural do Carballal de Coiro, con amplas vistas panorámicas da ría de Vigo-, ademais das formacións de bolos graníticos entre a carballeira e o mato do Toxal de Fonte das Eguas -de grande valor xeolóxico, paisaxístico e natural-, carballeiras e soutelos de castiñeiros de Mataxente e corredoiras empedradas do Xestoso- de grande valor natural, forestal e etnográfico-.

[Vista do monte do Castro dende A Xalde]

A Paralaia contén os hábitats de interese comunitario de carballeiras galaico-portuguesas, rochedais silíceos con vexetación pioneira, breixeiras secas europeas e breixeiras oromediterráneas endémicas con xesteira.

Tamén posúe unha importante fauna e flora salvaxe debaixo do bosque caducifolio, en especial de zonas altas, rochosas e de monte aberto, ao que fai referencia á propia toponimia: a orixe léxica de Paralaia está directamente relacionada coa pedra como “litotopónimo”, e Xestoso e Toxal da Fonte das Eguas, como ben o indican os seus nomes, co monte baixo da matogueira.

[Debaixo destes enormes penedos atópase a Cova da Paralaia, un pequeno lugar de non máis de metro e medio de alto, no que se acubillan morcegos, ademais de ser o habitat de brións e microorganismos asociados á humidade do lugar. A lenda di que a cova da Paralaia tiña varios quilómetros de lonxitude e conectaba con outros montes da contorna, como o castro das Cidades, pero que un corremento de pedra tapou ese acceso. Este enclave tamén ten asociadas lendas de mouras e antano utilizábase como refuxio para pastores, aínda que tamén se relaciona como agochadoiro durante a Guerra Civil]

Atesoura como vestixio arqueolóxico “coñecido” o xacemento inventariado do Neolítico da Mámoa da Paralaia, preto das Chans de Ermelo, que proba a presenza humana na zona desde épocas moi remotas. A Cova da Paralaia está relacionada asimesmo coa cultura inmaterial asociada á mitoloxía popular das “mouras” a través do “submundo” do subterráneo.

[Unha das afeccións que presenta esta parte dos montes de Moaña é a proliferación de ciclistas que circulan fóra dos itinerarios regulados -non vimos ningunha sinalización de ruta BTT en todo o itinerario- e degradan o terreo abrindo surcos monte a través e de forma indiscriminada. Houbo que modificar parte do roteiro previsto para evitar coincidir con estes grupos de ciclistas polas elevadas velocidades ás que se desprazan, aparecendo de forma sorpresiva e podendo causar algún percance cos sendeiristas]

Os mellores abrigos escollidos entre as penedías foron utilizados dende tempos remotos ata ben entrado o século pasado, en relación ás actividades silvopastorís como, por exemplo, a propia cova da Paralaia ou a impoñente “pedra” do Bolelo, outro exemplo de litotopónimo.

As principais afeccións para o espazo natural son a eucaliptización, a perda do monte baixo e a matogueira a costa de monocultivos forestais de piñeiro, as cortas de arborado autóctono, a falta de silvicultura, a mecanización da xestión forestal que comporta a erosión e o soterramento dos camiños antigos, xunto coa creación incontrolada de circuitos de bicicletas de montaña e vehículos motorizados, que afectan os camiños e o propio medio natural e forestal.

[Liques, bioindicadores da boa calidade do aire]

[Cogomelo do xénero amanita]

As principais ameazas son o proxecto de desdobramento en autovía do corredor de alta capacidade no Xestoso e a Área de Desenvolvemento Eólica do Morrazo con tres “ubicacións alternativas” de aeroxeradores nas zonas máis altas do propio Monte da Paralaia.

Por consideralos uns espazos naturais de alta importancia ambiental e corredor ecolóxico, a Plataforma Montes do Morrazo solicitoulle á Xunta de Galiza en marzo do 2012 a ampliación da Rede Natura galega cara a un novo Lugar de Importancia Comunitaria que recollese os espazos naturais dos Montes do Morrazo e do Carballal de Coiro (onde está integrado o monte da Paralaia e a súa contorna), máis outros ampliables.

[Monte Faro de Domaio e máis á esquerda Coto do Home, o punto máis alto do Morrazo]

[Vista da praia da Xunqueira, lugar de importancia marisqueira, pesqueira, ornitolóxica. Os meandros fórmanse pola desembocadura do río da Fraga]

[Chegando ás chans de Ermelo]

[A Plataforma Montes do Morrazo advirte que outra das ameazas que afectan a este espazo é o proxecto de instalación, nas chans de Ermelo, de tres aeroxeneradores]

[Cruz do Monte Xestoso]

[Paralaia, 445 (metros)]

“A primeira cruz púxose nos anos 50 do pasado século como colofón dunha das misións evanxelizadoras da posguerra. Partiu unha procesión da igrexa de San Martiño de Moaña para colocar a cruz. Lembro arcos feitos de xestas, unha especie de altar feito con sacos cheos de brotia e, no medio dos cánticos de vez en cando, o berro de: ‘Viva Carballo que dou o carballo!!!’. Carballo era un veciño da Xalde, paréceme lembrar, que doara o carballo co que se fixo a cruz. Nos anos 60 xa estaba rota e foi remendada varias veces”.  (Antonio Costa).