DEFENDE O MONTE PITUCO (Pornedo)

Chegamos á Ponte da Condesa, en Tomeza, nunha mañá luminosa e primaveral. Vaipolorío organizaba unha andaina polo Gafos para observar a avifauna deste río, para aprender a identificar o canto dos paxaros que habitan neste ecosistema privilexiado, con dous guías de excepción, Víctor Cabaleiro, biólogo e membro do Grupo de Anelamento Anduriña, autor de senllas guías de aves e de anfibios pertencentes ao Espazo Natural de Interés Local da Xunqueira de Alba, e Ramón Sineiro, do Grupo Naturalista Hábitat, que catalogou para Vaipolorío as aves que habitan no contorno do Río Gafos e que tamén colaborou no documental “Espazo Natural e Arqueolóxico dos Sete Camiños: encrucillada do tempo”.

Ata 26 especies de aves se puideron distinguir ao longo do paseo, que discurriu por espazos de topónimos tan suxerente como As Brañas, a Poza da Moura ou a canle do Muíño de Cabanas. Pero neste territorio fluvial hai uns 80 tipos de paxaros distintos. Entre as pólas das árbores, voando polas copas dos ameneiros ou cruzando o ceo, atopamos o xirín, o ferreiriño, o carrizo, o pimpín, o tordo, a pomba torcaz, o corvo pequeno, o paporrubio ou a papuxa das amoras emitindo ese característico tac-tac como canto de alarma.

Tamén puidemos admirar a vitalidade do río en toda a súa extensión: as augas que aínda non flúen con nitidez abondo polas enchentas dos últimos días de chuvia, a fauna de insectos e de anfibios que habitan na ribeira e nas charcas, entre os que non faltaron bolboretas, cabaliños do demo ou crías de ra patilonga. E a flora, da que son maxestuosos exemplos o loureiro, o estripeiro ou o carballo.

Unhas trinta persoas participaron nesta interesante iniciativa que cómpre repetir para seguir descubrindo o Gafos nas súas facetas diversas: a súa función ecolóxica, a súa biodiversidade, o valor etnográfico das súas pontes e muíños, a importancia do patrimonio inmaterial dos topónimos e das historias que foron xurdindo dende tempo ben antigo.

E a pesar das agresións dos que foi vítima o río -as obras do AVE, as arquetas que aínda rebordan de cando en vez, os verquidos de fecais esporádicos- e das ameazas -o parque loxístico- que preocupan a quen leva tanto tempo traballando a prol da súa recuperación, o Gafos ten a sorte de contar cun equipo de valedores que para si querería o Pituco, sobre o que tamén pesa a lousa dun aberrante proxecto de polígono industrial.

Grazas a esta visita ornitolóxica aprendemos a ollar a natureza non só coa vista, senón tamén co oído. A buscar o chío das rapaces que sobrevoan este monte, a reparar no peto que -máis que voar- deslízase polo aire. E a descubrir que as silveiras e as toxeiras non son maleza, senón “bueneza”: eses lugares case inaccesibles, cheos de pinchos, raíces e tallos que se entrelazan uns cos outros formando unha tupida rede están cheos de vida, porque é onde aniñan as aves, ou onde procuran o seu sustento… Biotopos que non deben desaparecer baixo as hélices da desbrozadora.